Samen Herstellen en Verbinden: Trauma en seksuele gezondheid in de levensfase van zwangerschap, bevalling en ouderschap

Seksualiteit, kinderwens, zwangerschap en geboorte zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het één leidt tot het ander. Het gaat in beginsel om mooie gebeurtenissen in het leven van een vrouw en haar partner. Een vrijpartij waar een nieuw leven uit ontstaat.

Echter, een groot contrast is ook denkbaar. Wereldwijd heeft ruim 1 op de 10 vrouwen te maken gehad met seksueel misbruik in de kindertijd. Afhankelijk van de definitie van Child Sexual Abuse (CSA), variëren deze cijfers. We weten hoe groot de impact van CSA is op het leven van survivors. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar wat betekent het voor vrouwen met een kinderwens? Wat is de impact van CSA op de zwangerschap, de bevalling en de postpartumperiode? Ongeveer 16% van de vrouwen die met CSA te maken heeft gehad, wordt belast met een PTSS in de zwangerschap. Als er naast CSA ook in het volwassen leven seksueel geweld heeft plaatsgevonden (ASA), loopt dit percentage op tot 39%. Veel vrouwen die CSA hebben meegemaakt ervaren angst in de zwangerschap en voor de bevalling. Zij krijgen te maken met herbelevingen en zijn bang om opnieuw nare dingen mee te maken in hun zwangerschap en tijdens de bevalling. Denk aan aangeraakt worden door vreemden, getoucheerd worden (zonder toestemming), onder narcose moeten bij een spoedkeizersnede en dan misbruikt worden. Ook kan het voor deze vrouwen moeilijk zijn om contact te maken met hun (ongeboren) baby of hebben zij negatieve associaties en gevoelens bij het geslacht van hun baby. Een PTSS of overmatig veel angst ervaren tijdens de zwangerschap kan consequenties hebben voor de ongeboren baby, de bevalling en hoe vrouwen terugkijken op de bevalling. Hoe weeg je de intensiteit van een complexe traumabehandeling in deze kwetsbare periode af tegen de impact van een onbehandelde PTSS? En hoe kun je als behandelaar bijdragen aan de voorbereiding op de bevalling bij vrouwen die seksueel misbruik hebben meegemaakt?

Zoals hierboven beschreven kan een pre-existente PTSS veel invloed hebben op het beloop van een zwangerschap, de ontwikkeling van de baby en de bevallingservaring. Ook zonder pre-existente PTSS kunnen vrouwen om verschillende redenen een bevallingsgerelateerde PTSS oplopen. De risicofactoren zijn onder te verdelen in obstetrische factoren, situationele factoren en psychologische factoren. Ongeveer 10-20% van de vrouwen kijkt terug op de bevalling als een traumatische gebeurtenis en 1-3% ontwikkelt een PTSS. Bij hoogrisicogroepen is dat 15%. Een PTSS na de bevalling kan invloed hebben op het zelfbeeld van de moeder, op de borstvoeding, op de hechtingsrelatie met de baby en op de partnerrelatie, waaronder de seksuele relatie. Vrouwen kunnen postpartum diverse problemen ervaren op het gebied van seksualiteit zoals dyspareunie, gebrek aan vaginale lubricatie, orgasmeproblemen en het ontbreken van seksueel verlangen of opwinding. Deze problemen kunnen het gevolg zijn van onderliggende psychische klachten, medische problemen en/of obstetrische complicaties. Seksuele problemen kunnen ook ontstaan of sterker worden in de zwangerschap of na de geboorte van een kindje in relatie staan tot een bevallingsgerelateerde PTSS en/of een postpartum depressie

Deelnemers worden meegenomen in een kort overzicht van de (lopende) wetenschappelijke onderzoeken naar EMDR bij bevallingsgerelateerde PTSS en Fear of Childbirth. Ter voorbereiding op het minisymposium hebben wij een enquête uitgezet onder de SIG-leden waarin naar hun ervaringen gevraagd wordt met het behandelen van seksueel trauma bij deze doelgroep en in hoeverre zij de seksuele gezondheid onderdeel laten zijn van de behandeling. De resultaten hiervan worden gepresenteerd. In het minisymposium worden twee onderwerpen belicht: Het eerste thema gaat over de impact van seksueel misbruik op een zwangerschap, de bevalling en het prille ouderschap. Er wordt een theoretische en praktische uiteenzetting gegeven, waarna aan de hand van een casuspresentatie verder ingegaan wordt op de implicaties voor de (EMDR-)behandeling van een moeder, bekeken door een Infant Mental Health bril. Het tweede deel van het mini-symposium gaat over de impact van een traumatische bevallingservaring op de partnerrelatie en specifiek op de seksuele relatie. Hoe ervaren vrouwen en hun partners de seksuele relatie als er zoveel gebeurd is rondom het krijgen van een kindje en wanneer vrouwen – soms voor langere tijd – de emotionele en fysieke gevolgen hiervan ondervinden. Het minisymposium sluiten we af met een casuspresentatie over hoe je de seksuele relatie bespreekbaar kunt maken en (EMDR-)behandeling in kunt zetten bij seksuele problemen als gevolg van bevallingsgerelateerd trauma